Τι είναι η κλιματική αλλαγή?

Τι είναι η κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική αλλαγή αναφέρεται σε μια μεγάλης κλίμακας, μακροπρόθεσμη αλλαγή των καιρικών μοτίβων και της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.

Η κλιματική αλλαγή είναι η μακροχρόνια μεταβολή των μέσων καιρικών συνθηκών σε όλο τον κόσμο. Από τα μέσα του 1800, οι άνθρωποι συνέβαλαν στην απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου στον αέρα. Αυτό προκαλεί άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα μακροπρόθεσμες αλλαγές στο κλίμα.

Είναι φυσιολιγικό να μεταβάλεται το κλίμα;

Με μια γρήγορη απάντηση θα μπορούσαμε να πούμε, “Σαφώς και ναι”.

Είναι γνωστό ότι το κλίμα είναι ένα πολύ περίπλοκο σύστημα που αποτελείται από πολυάριθμες μεταβλητές και παράγοντες που το επηρεάζουν. Ως εκ τούτου, το κλίμα πάντα άλλαζε κατά τη διάρκεια της ιστορίας της γης και θα συνεχίσει να αλλάζει με την πάροδο των καιρών αποτελόντας μια φυσική εξέλιξη του πλανήτη και της ατμόσφαιρας. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα όταν το κλίμα είτε προσωρινα είτε για μεγαλύτερη διάρκεια άλλαξε.

Σήμερα αναμφίβολα έχουμε να κάνουμε με μια νέα κλιματική αλλαγή που οδηγεί τη γη σε ένα θερμότερο κλίμα. Αν και οι κλιματικές αλλαγές είναι φυσικές διεργασίες της φύσης, το ανησυχητικό σήμερα είναι κυρίως οι ανθρωπογενείς λόγοι πίσω από αυτήν την αλλαγή. Τα πρώτα σημάδια της σημερινής αλλαγής του κλίματος έχουν ήδη ορατές επιπτώσεις στην κοινωνία μας και ως εκ τούτου οι αποφάσεις και τα μέτρα που λαμβάνουμε τώρα είναι ζωτικής σημασίας και καθοριστικές για την εξέλιξη αυτού του φαινομένου. Είναι επίσης γνωστό ότι αυτές οι αλλαγές του κλίματος δεν πρόκειται να επηρεάσουν ομοιόμορφα όλες τις περιοχές παγκοσμίως ούτε να έχουν την ίδια ένταση. Για τους λόγους αυτούς, οι μετεωρολόγοι και κλιματολόγοι στην προσπάθειά τους να προσομοιώσουν και να προβλέψουν το κλίμα στο μέλλον έχουν δημιουργήσει διαφορετικά πιθανά σενάρια, τα Αντιπροσωπευτικά μονοπάτια συγκέντρωσης (Representative Concentration Pathway RCP ) όπως ονομάζονται. Ας δούμε όμως πρώτα σι συμβαίνει με το κλίμα απαντώντας σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό.

 

Στοιχεία για την κλιματική αλλαγή

---

 

Πώς αλλάζουν οι άνθρωποι το κλίμα;

Κατα την διάρκεια των 11.000 ετών πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μέση θερμοκρασία σε όλο τον κόσμο ήταν σταθερή γύρω στους 14°C. Η Βιομηχανική Επανάσταση ξεκίνησε στα μέσα του 1800 όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε ορυκτά καύσιμα όπως άνθρακας, πετρέλαιο και αέριο για καύσιμο.

Η καύση ορυκτών καυσίμων παράγει ενέργεια, αλλά απελευθερώνει ταυτόχρονα και αέρια του θερμοκηπίου όπως διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και μονοξείδιο του αζώτου στον αέρα. Με την πάροδο του χρόνου, μεγάλες ποσότητες αυτών των αερίων έχουν συσσωρευτεί στην ατμόσφαιρα.

Για παράδειγμα, το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε κατά 40% κατά τον 20ο και τον 21ο αιώνα και τώρα είναι πάνω από 400 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο). Το 2019, το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ήταν υψηλότερο από ποτέ για τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια (εικόνα 1).

 

 

 

 

Μόλις βρεθούν στην ατμόσφαιρα, τα αέρια του θερμοκηπίου όπως το διοξείδιο του άνθρακα σχηματίζουν μια «κουβέρτα» γύρω από τον πλανήτη. Αυτή η κουβέρτα παγιδεύει τη θερμότητα από τον ήλιο και προκαλεί τη θέρμανση της γης (εικόνα 4). Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το 1988, η Διεθνής Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) ιδρύθηκε για να παρέχει στις κυβερνήσεις πληροφορίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τα στοιχεία έχουν δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα είναι η κύρια αιτία αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας.

Επισης, οι επιστήμονες μπόρεσαν να αποκλείσουν τα φυσικά γεγονότα ως αίτια της κλιματικής αλλαγής, όπως η ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλαγές στην ηλιακή δραστηριότητα ή φυσικές πηγές CO2. Μάλιστα στην πιο πρόσφατη έκθεσή της, η IPCC αναφέρει ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι αναμφίβολα η αιτία της κλιματικής αλλαγής.

 

 

Πόσο γρήγορα αυξάνεται η θερμοκρασία;

 

Από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά περίπου 1°C. Αυτή είναι μια ταχεία αλλαγή όσον αφορά το παγκόσμιο κλιματικό μας σύστημα. Προηγουμένως, οι φυσικές παγκόσμιες αλλαγές θεωρείται ότι συνέβησαν σε πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο κόσμος δεν θερμαίνεται ομοιόμορφα, επομένως η αύξηση της θερμοκρασίας είναι υψηλότερη από 1°C σε ορισμένες χώρες.

 

Εικόνα 3: O χάρτης εμφανίζει μια εξέλιξη των μεταβαλλόμενων ανωμαλιών της παγκόσμιας θερμοκρασίας της επιφάνειας από το 1880 έως το 2018. Οι υψηλότερες από τις κανονικές θερμοκρασίες εμφανίζονται με κόκκινο και οι χαμηλότερες από τις κανονικές με μπλε. Το τελικό πλαίσιο αντιπροσωπεύει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κατά μέσο όρο 5 ετών από το 2014 έως το 2018. Κλίμακα σε βαθμούς Κελσίου (Πηγή: NASA’s Scientific Visualization Studio).

 

 

Τι προκαλεί την κλιματική αλλαγή;

---

Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Όταν αέρια του θερμοκηπίου όπως το διοξείδιο του άνθρακα δημιουργούνται στην ατμόσφαιρα, όπως αναφέρθηκε και πριν λειτουργούν σαν μια κουβέρτα γύρω από τη γη. Η εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία (το φως του ήλιου) διασχίζει τα αέρια του θερμοκηπίου και συνεχίζει μέχρι να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη.

Στη συνέχεια, η γη απορροφά την ηλιακή ακτινοβολία και εκπέμπει την υπέρυθρη ακτινοβολία μεγαλύτερου κύματος, πίσω στο διάστημα. Καθώς φεύγει από την ατμόσφαιρα, η υπέρυθρη ακτινοβολία συναντάει ξανα τα αέρια του θερμοκηπίου. Το μεγαλύτερο μέρος της περνά κατευθείαν, αλλά ένα μέρος της απορροφάται και επιστρέφει πίσω στη γη. Αυτό παγιδεύει την υπέρυθρη ακτινοβολία και προκαλεί τη θέρμανση της επιφάνειας – μια διαδικασία που ονομάζουμε «φαινόμενο του θερμοκηπίου».

 

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι κρίσιμο για τη ζωή στη γη. Χωρίς τα αέρια του θερμοκηπίου που παγιδεύουν την θερμότητα, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα ήταν πολύ χαμηλότερη, και συγκεκριμένα -18 βαθμούς κελσίου με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αδυνατούν να επιβιώσουν. Ωστόσο, προσθέτοντας επιπλέον αέρια θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει ένα ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου αθξάνοντας περαιτέρω την θερμοκρασία.

Η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου είναι πλεον μεγαλύτερη και απορροφά περισσότερη υπέρυθρη ακτινοβολία από πριν. Με άλλα λόγια, το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ισχυρότερο και, αντί να διατηρεί τη γη σε σταθερή θερμοκρασία, προκαλεί τη θέρμανση του πλανήτη.

 

 

 

 

 

Ποιες είναι οι πηγές των αερίων του θερμοκηπίου;

Το ένα τέταρτο των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας.

Ένα άλλο τέταρτο των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τη γεωργία, τη δασοκομία και άλλες χρήσεις γης (AFOLU).

Για να ταΐσουμε τα ζώα μας και τους εαυτούς μας, οι άνθρωποι έχουν κόψει μεγάλες εκτάσεις του δάσους και χρησιμοποίησαν τη γη για να καλλιεργήσουν. Τα δάση είναι πολύ καλά στο να απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, και έτσι η κοπή δέντρων επιτρέπει στο διοξείδιο του άνθρακα να συσσωρευτεί ακόμη περισσότερο στην ατμόσφαιρα.

Η γη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εκτροφή ζώων, όπως βοοειδή για κρέας και γάλα. Αυτά τα ζώα παράγουν επιπλέον αέρια, όπως το μεθάνιο. Καταναλώνουν επίσης καλλιέργειες που διαφορετικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι άνθρωποι, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται ακόμη περισσότερη γη.

 

Εκτός από τα ορυκτά καύσιμα, την αποψίλωση των δασών και τη χρήση γης, τα αεροπλάνα και η παραγωγή τσιμέντου συμβάλλουν επίσης στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

 

 

Η Συμφωνία του Παρισιού και οι στόχοι της παγκόσμιας θερμοκρασίας

Το 2015, σχεδόν κάθε χώρα στον κόσμο υπέγραψε ένα έγγραφο που υπόσχεται να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο στόχος ήταν να περιοριστεί η μέση παγκόσμια θερμοκρασία στους 2°C πάνω από τις προβιομηχανικές θερμοκρασίες. Εάν είναι δυνατόν, οι χώρες δεσμεύτηκαν να επιδιώξουν όριο 1,5°C.

 

Έκτοτε, η IPCC δημοσίευσε μια έκθεση που εξηγεί τις διαφορετικές επιπτώσεις μεταξύ μιας αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 ή 2°C. Έδειξε ότι υπάρχουν πολλά οφέλη για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο στον περιορισμό της θερμοκρασίας στους 1,5°C. Ωστόσο, απαιτούνται μεγάλες και γρήγορες μειώσεις των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την επίτευξη αυτού του στόχου.

 

 

Τι είναι το “αντιπροσωπευτικό μονοπάτι συγκέντρωσης (Representative Concentration Pathway RCP )”;

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για το Κλίμα (IPCC) είναι υπεύθυνη για την εκτίμηση της κατάστασης που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή, τις
αιτίες, τις πιθανές επιπτώσεις και τις υπάρχουσες επιλογές. Επιπλέον, η IPCC συντάσσει ειδικές εκθέσεις οι οποίες παρέχει πρακτικές πληροφορίες σχετικά με την προετοιμασία απογραφών αερίων θερμοκηπίου. Τα κλιματικά μοντέλα χρησιμοποιούν τις διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους που αναπτύχθηκαν από τις εκθέσεις της IPCC προκειμένου να προβλέψουν το πιο πιθανό μελλοντικό σενάριο για το κλίμα για κάθε κατάσταση. Τα σενάρια που προκύπτουν ονομάζονται σενάρια Αντιπροσωπευτικής Διαδρομής Συγκέντρωσης (RCPs) και συνοδεύονται από διαφορετικούς αριθμούς ανάλογα με το πόσο αυστηρά μέτρα λαμβάνουν υπόψη.

Τα σενάρια ποικίλλουν από το σενάριο RCP2.6 το οπίο θεωρείται ως το ποιό αυστηρό σενάριο με σκληρά μέτρα για τον περιορισμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έως το σενάριο RCP8.5 το οποίο αντιπροσωπεύει το σενάριο όπου οι εκπομπές CO2 θα συνεχίζουν να αυξάνονται χωρίς κανένα εμπόδιο έως το 2100.

 Σενάριο RCP4.5

Το σενάριο RCP 4.5 χαρακτηρίχεται ως η «μη πολύ αυστηρή» οδός. Θεωρείται ως το ενδιάμεσο σενάριο εκπομπής σύμφωνα με την έκθεση (IPCC 2014). Αυτό απαιτεί ότι οι παγκόσμιες εκπομπές θα κορυφωθούν γύρω στο 2040 και θα αρχίσουν να μειώνονται μετά από αυτό για να φτάσουν τα μισά επίπεδα του 2050 στο 2100. Επιπλέον, οι εκπομπές μεθανίου θα αρχίσουν να μειώνονται μετά το 2050. Αυτό το σενάριο εκτιμά ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2-3 βαθμούς Κελσίου έως το 2100. Το σενάριο αυτό θεωρείται πιθανό εάν ληφθούν μερικά ή ελάχιστα μέτρα για το κλίμα. Από το σενάριο RCP4.5 και υψηλότερα, είδη φυτών και ζωικά είδη δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.

Σενάριο RCP8.5

Το σενάριο RCP 8.5 είναι το χειρότερο σενάριο για το κλίμα. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο οι εκπομπές οι επιδόσεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται μέχρι το 2100. Το RCP8.5 λαμβάνει υπόψη τις χειρότερες συνθήκες και ως εκ τούτου δεν θεωρείται πολύ πιθανό. Τέλος σύμφωνα με αυτό η παγκόσμια θερμοκρασία θα μπορούσε να αυξηθεί έως και 4,5 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα φέρνοντας καταστροφικές επιπτώσεις.

 

 

Πόσο μπορεί να αυξηθεί η θερμοκρασία;

Τα αέρια του θερμοκηπίου μπορούν να ζουν στην ατμόσφαιρά μας για δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια. Τα αέρια που βρίσκονται ήδη στην ατμόσφαιρά είναι ουσιαστικά αμετάβλητο το γεγονός ό,τι θα συμβάλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας. Ακόμα κι αν σταματήσουμε όλες τις εκπομπές σήμερα, δεν μπορούμε να αποφύγουμε κάποιο επίπεδο θέρμανσης. Το μέγεθος της θέρμανσης που θα δούμε, πέρα ​​από αυτό που έχουμε ήδη προκαλέσει, εξαρτάται από τις αλλαγές που θα κάνουμε και τα μέτρα που θα ληφθούν τα επόμενα χρόνια σχετικά με τον περιορισμό των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και των υπολοίπων αερίων του θερμοκηπίου.

 

 

Αν θέλουμε να αποφύγουμε σημαντικές αυξήσεις στη μέση θερμοκρασία της επιφάνειας, πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να στραφούμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουμε τη γη πιο βιώσιμα και ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε τεχνικές για την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα.

Εάν συνεχίσουμε να καίμε ορυκτά καύσιμα και να κόβουμε τα δάση με τον ίδιο ρυθμό, ο πλανήτης θα μπορούσε να θερμανθεί περισσότερο από 4°C έως το 2100. Αυτή η θέρμανση θα μπορούσε να αλλάξει θεμελιωδώς τη ζωή στη γη, με δυνητικά δραστικές συνέπειες.

Ποιά είναι η διαφορά μεταξύ 1.5 ή 2°C ανόδου της θερμοκρασίας? Δείτε το παρακάτω βίντεο απο το Μetoffice.gov.uk

Interview with Met Office Climate Scientist Richard Betts – IPCC Special Report Oct 2018

 

 

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Η ανθρώπινη δραστηριότητα – από την απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου και αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα, έως την αλλαγή της χρήσης της γης – είναι ο κύριος μοχλός της κλιματικής αλλαγής. Αυτό έχει μια σειρά επιπτώσεων στο κλιματικό σύστημα, στα οικοσυστήματα και στους ανθρώπους.

Οι αλλαγές στο κλιματικό σύστημα περιλαμβάνουν:

• Αύξηση της στάθμης των ωκεανών – Η άνοδος της θερμοκρασίας προκαλεί την τήξη των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου, προσθέτοντας περισσότερο νερό στους ωκεανούς και προκαλώντας την άνοδο της στάθμης των ωκεανών. Οι ωκεανοί απορροφούν το 90% της επιπλέον θερμότητας από την υπερθέρμανση του πλανήτη: το θερμότερο νερό διαστέλλεται και έτσι οι ωκεανοί μας καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο.   
• Οξίνιση των ωκεανών – Η οξίνιση των ωκεανών συμβαίνει όταν ο ωκεανός απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και γίνεται πιο όξινος. Συχνά αποκαλείται το «κακό δίδυμο» της κλιματικής αλλαγής.                                                                                                                                                                  
• Ακραία καιρικά φαινόμενα – Η κλιματική αλλαγή προκαλεί πολλά ακραία καιρικά φαινόμενα να γίνονται πιο έντονα και συχνά, όπως καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες.

 

 

 

 

Η κλιματική αλλαγή μπορεί επίσης να επηρεάσει τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα. Για παράδειγμα:

• Πλημμύρες παράκτιων περιοχών – Οι παράκτιες πόλεις κινδυνεύουν από πλημμύρες καθώς η στάθμη της θάλασσας συνεχίζει να ανεβαίνει.
• Επισιτιστική ανασφάλεια – Οι υψηλές θερμοκρασίες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες μπορούν να βλάψουν τη γεωργική γη. Αυτό δυσκολεύει τους αγρότες να καλλιεργήσουν καλλιέργειες και σημαίνει ότι η απόδοση των καλλιεργειών τους κάθε χρόνο είναι αβέβαιη.
• Σύγκρουση και κλιματικοί μετανάστες – Η κλιματική αλλαγή είναι πολλαπλασιαστής του στρες – μπορεί να πάρει τα υπάρχοντα προβλήματα, όπως η έλλειψη τροφής ή στέγης, και να τα επιδεινώσει. Αυτό μπορεί να αναγκάσει τους ανθρώπους να τσακωθούν για τους πόρους (τροφή, νερό και στέγη) ή να μεταναστεύσουν.
• Ζημιά στα θαλάσσια οικοσυστήματα – Η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών, η οξίνιση των ωκεανών και η ανοξία των ωκεανών (έλλειψη οξυγόνου) βλάπτουν τη θαλάσσια ζωή όπως τα ψάρια και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι.

Πώς μπορούμε να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή;

Το πιο κρίσιμο βήμα για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής είναι να γίνουν μεγάλες και γρήγορες μειώσεις στις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι που μπορεί να γίνει αυτό και οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί και τα άτομα σε όλο τον κόσμο μπορούν όλοι να συνεισφέρουν. Αυτό που κάνει ο καθένας μας ως άτομο είναι σημαντικό για ολόκληρη την κοινωνία. Οι πράξεις μας επηρεάζεουν τις εταιρείες, την πολιτική και άλλους συνανθρώπους μας για να κάνουν πιο έξυπνες για το κλίμα επιλογές.

Με το να σκεφτόμαστε πώς και τι καταναλώνουμε, μπορούμε να μειώσουμε τον αντίκτυπό μας στο κλίμα. Για παράδειγμα, αναθεωρώντας τα ταξίδια σας, αλλάζοντας τις διατροφικές σας συνήθειες ή να σκέφτεστε τι αγοράζετε – ίσως να ανακυκλώνετε μερικές φορές αντί να αγοράζετε καινούργια προιόντα. Οι ατομικές ενέργειες είναι πολύ σημαντικότερες απο όσο νομίζουμε, ώστε να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο με όσο το δυνατόν λιγότερα προβλήματα κλίμα και μέλλον για όλους!

 

 Πήγες: Metoffice, SMHI, World101, IPCC, WMO, NOAA